Dossier gaslighting: wat is gaslighting, hoe herken je het, en hoe ga je ermee om?
In dit artikel:
In de hedendaagse datingcultuur duikt de term gaslighting vaak op; relatietherapeut Joey Steur (Praktijk de Liefde, auteur van Uit je liefdesdip) legt uit wat het precies betekent: een vorm van psychologische manipulatie waarbij iemand je laat twijfelen aan je eigen waarneming, gevoel of herinnering. In plaats van open gesprek ontstaat een patroon van verdraaien, ontkennen en de schuld bij jou leggen, waardoor je steeds vaker het voordeel van de twijfel aan de ander geeft.
Herkenningssignalen zijn subtiel maar terugkerend: je voelt je constant schuldig of overdreven, je partner zegt dat je dingen verkeerd ziet of overdrijft, en je begint zelf te twijfelen aan wat echt gebeurd is. Steur beschrijft hoe cliënten verward raken en soms niet meer weten of ze “gek worden” of gewoon door de ander goed zijn gepraat—precies het beoogde effect van gaslighting.
Gaslighting kan vele gedaanten aannemen, maar het gemeenschappelijke doel is: de ander aan zichzelf doen twijfelen. Het is niet altijd het werk van een narcist; vaak komt het voort uit een onvermogen om verantwoordelijkheid te nemen voor eigen emoties of gedrag. Door gevoelens te ontkennen, te projecteren of de realiteit te vervormen, behoudt de manipulator controle en beschermt diegene zichzelf.
De gevolgen zijn ingrijpend: je zelfvertrouwen en gevoel van identiteit worden ondermijnd, je trekt je terug of wordt stiller, en de relatie verandert in een vicieuze cirkel van macht versus machteloosheid. Mensen proberen harder hun best te doen terwijl hun ervaringen worden geminimaliseerd, waardoor verbinding en innerlijk kompas verdwijnen.
Praktische stappen om hiermee om te gaan zijn onder meer: vertrouw op je intuïtie, noteer incidenten zodat je feiten terug kunt lezen, zoek steun bij vrienden of een professional voor een objectieve spiegel, stel duidelijke grenzen en overweeg therapie of begeleiding als de dynamiek ingrijpend is of escaleert. Als je je onveilig voelt, is het belangrijk prioriteit te geven aan je eigen veiligheid en eventueel hulp van instanties in te schakelen.